Madem konunun seyri Paşam Hazretlerine döndü, öyleyse Ondan "Kemalat" ile ilgili Sohbetlerinden nakledelim:
"Ne mal ile, ne cah ile; beyim ululuk kemal iledir.."
"Bize Allah’ın lutfu mürşid-i kâmildir. Mürşide teslim olan bu lutfa erer. Dervişliğin yani müridliğin en büyük kârı bu ki, Allah kapusunda her bir derdinin dermanı mürşid-i kâmile teslim olmuştur. Çünkü mürşid-i kâmil, bizim yaratılışımızın icabı, bize alettir.
Halbuki hakikati Cenabı Allah’ın azameti kudretidir. Aletsiz kemalat olmaz. Kemalatın aleti de mahviyettir. (Yani bütün varını; ilmini, amelini, hizmetini, varlığını, benliğini, ulaştığı keramet makamları şunları bunları tamamen yok etmektir) Bir mürşid-i kâmilin evladı, bendesinin karşısında bir hâkikat aynası olursa, o aynaya baka baka noksanını görüp ikmal etmesi gibi, röntgen çekince nasıl doktor derdin arazını görüp anlarsa, hâkikat aynasının karşısına durup orda kendine bakan mürid de illetini, derdini tanır."
"Ruh gayri mahluktur. Amma Evliyaullahın hizmetine geçip terbiyesine girmedikten sonra kemaline, iktidarına malik olmaz. Ruh, evliyaullahın sohbetini dinlemedikten sonra halinden haberdar olamaz. Ruhun hakikatına malik olunca, beşeriyet, noksan sıfat, ten mezbeleliği ve anasır zıddiyeti zail olur. Akıl mecazdan külle geçer. Yine kuldur amma, Allah’tan iktidar alan bir kul olur.."
" İnsanlarda aklı cüz var, aklı kül var, aklı nur var. İnsanlarda iradeyi cüz var, iradeyi kül var var, iradeyi nur var. İnsanlarda ruhu revani var, ruhu sultani var, ruhu nurani var. Bunların hepsi insanlarda mevcut. Bunların hepsinin zahirde bir ismi var. Maneviyatta da o isme göre o vücutta bir hali mevcut. İnsanlar ismini tebdil ettikçe, bu sefer hali de tebdil olur. İradeyi cüz bizim elimizdeki aletimiz. İradeyi cüz üç yaşındaki bir çocuk gibidir. Hükmü iradeyi kül’e geçince olur otuz üç yaşında bir genç, benim sultanım. Bu kemal ne ile olur? Buyururlar :
“Kulluğa bel bağlarısan
Şâm ü seher ağlarısan
Sular gibi çağlırsan
Tez bulunur umman sana”
Küçük su kendi hali ile akıp da denize karışamaz. Bir büyük suya karıştığı gibi, şüphesiz denize ulaşır. Çünkü küçük suyu kum çeker, güneş hararetinden kurur, bir işe çevirirler, alâ meratibin. (Yani Mürşid-i Kamil'e ulaşmayınca Hakikat bahrine yol bulamazsınız diyor.. Küçük sudan mana, Mürşid olmayanlar ve kemale muhtaç olanlar)
Bunlar birer teşbihtir, kıyastır benim sultanım. Ya Rabbi! Ceddimizi nura garkettiğin gibi bizi de nimetine, nuruna ulaştır!. Amin…”
