Kur'an-ı Kerim'de Yıldızlar ve Gezegenler

Öncelikle, Kuran’da "yıldız" kelimesiyle ne kastedilmiş, ona bir bakalım. Kuran’da “necm” ve “kandil” kelimeleriyle ifade edilen yıldızlar, ayetlerdeki kullanımda iki temel vasfa sahiptir. Bunlardan birincisi bir ışık kaynağı olmaları, ikincisi ise yön tayininde ve yol bulmada faydalı olmalarıdır.

Özellikle kıyamet tasvirlerinin yapıldığı surelerde, yıldızların ışıklarının söndürüleceği, karartılacağı vurgulanmaktadır. Benzer şekilde, kendisi de bir yıldız olan güneşten bahsedilirken “kandil” kelimesi kullanılmaktadır. Gökyüzünü süsleyen yıldızlardan da bahsedilirken “kandil” kelimesi kullanılır. Burada çok önemli bir ayrıma geliyoruz, çünkü Ay için özellikle “nur” kelimesi kullanılmıştır. Yani yıldızlarla yıldız olmayan cisimlerin ayrımı yapılmıştır ki bu, Kuran’ın mucizelerinden birisidir.

İkinci olarak, yıldızlarla ilgili ayetlerde yön tayininden bahsedildiğini söylemiştik. Bu ayetleri gözden geçirdiğimizde, insanların gökyüzündeki yıldızlardan faydalanarak doğru istikametleri saptayabilecekleri anlaşılmaktadır. Bu ayetlerin de hepsinde “necm” kelimesi kullanılmıştır. Gerçekten de, Ortaçağ’da coğrafi keşiflerin başlamasında çok önemli rolü olan pusulanın icadından önce, gece yolculuklarında yön tayini sadece yıldızlara göre tespit edilmekteydi.

Peki yıldızların yön göstermeleri nasıl mümkün olmaktadır? Bu durum ancak onların gözlemlendikleri yerlerinin belirli bir düzen içinde olmasına bağlıdır. Yani bir gece bir yönde, diğer gece bir diğer yönde beliren bir yıldız olsaydı, şüphesiz buna bakılarak istikamet tutturmak mümkün olmazdı. Bu açıdan bakıldığında, yıldızların gökyüzünde belirdikleri yerler büyük önem taşımaktadır. Kuran'da da bu duruma şöyle dikkat çekilir:

"Hayır, yıldızların yer (mevki)lerine yemin ederim. Şüphesiz bu, eğer bilirseniz gerçekten büyük bir yemindir." (Vakıa Suresi, 75-76)

Bu ayette vurgulanan "yıldızların yerleri" için değişik yorumlar yapılabilir. Örneğin yemin edilen konu, yıldızların gökyüzünde aldıkları pozisyonlar olabilir. Nitekim bu pozisyonlardan bahseden başka ayetler de vardır. Bu ayetlerde yıldızların oluşturdukları burçlardan (takımyıldızlar) bahsedilir:

"Andolsun, gökte burçlar kıldık ve onu gözleyenler için süsledik." (Hicr Suresi, 16)

"Yıldızların yerleri" ifadesini karadeliklere yorumlayanlar da olmuştur. Şüphesiz ki, insanlığın ulaştığı teknoloji seviyesi arttıkça, yapılabilecek yorumlar da artacaktır. Ancak düşünülmesi gereken şudur: Gökyüzünde gözlemleyebildiğimiz, ve hakkında fazla fikir sahibi olamadığımız bazı gök cisimleri vardır. Bunların dikkatle incelenmesi, insanların Allah’ı idrak edebilmeleri açısından çok önemlidir ve Kuran’da bu cisimlere sıkça dikkat çekilmiştir. İnsan gözüyle yapılacak herhangi bir gözlem, bunların özelliklerini anlamak açısından yeterli bir metod değildir. Oysa 7. yüzyılda mevcut yegane imkan bu iken, ayetlerde bir yıldız ile bir gezegenin birbirinden ayrılarak anlatılması, Kuran’ın Allah’ın vahyi olduğunu göstermektedir.